بررسی نقاشي شمايلنگاري

دسته بندي : علوم انسانی » هنر و گرافیک
مقدمه:
وقتي كه كتابهاي تاريخ هنر و نقاشان بزرگ غربي را ورق مي زنيم، با تصاوير بي شماري از هنرمندان بزرگ روبرو مي شويم؛ تصاويري زيبا، متنوع و با تركيبهاي گوناگون و سبكهاي متفاوت؛ برخي از اين نقاشيها که تحت عنوان شمايلنگاري معرفي شده اند، زندگي حضرت مريم و فرزندش مسيح را  تشكيل ميدهد كه در دروه هاي مختلف به تصوير درآمده اند. اين شمايلها عليرغم سادگي فرم و تكنيك، با زيبائيهاي چشم گير، انسان را ساعتها به خود مشغول مي كنند؛ بارها و بارها اين صفحات را ورق مي زني و ساعتها به نظاره مي نشيني و هر بار چيز تازه تري درآنها مي يابي.
هنرمندان قرون وسطي بيش از هر موضوع ديگري شمايلهاي حضرت مريم و عيسي (ع) را استادانه در صحنه هاي متفاوت، همچون عبادت و نيايش، معراج، غسل تعميد و زندگي روزمره و ...  به تصوير کشيده اند.
زيبائي، سادگي و معنويتي كه توأمان در هماهنگي صورت و محتواي اين شمايلها وجود دارد باعث علاقمندي من به اين موضوع گشت. اين شد كه تصميم گرفتم علي رغم كمي منبع در حد توان خود به تحقيق و گردآوري نمونه هائي در مورد شمايلنگاري قرون وسطي و معرفي برخي از هنرمندان آن بپردازم ؛ ليکن به علت تجانس و نزديکي شمايلنگاري قرون وسطي با هنر دوره بيزانس از لحاظ بصري و محتوايي، در اکثر قسمتهاي اين جزوه ، هنر اين دو دوره در کنار هم مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفته است.
در فصل دوم اشاراتي به شكلهاي نشانه اي و نمادين شده است، اما چون بحث اصلي ، بررسي شمايلنگاري است و با اين عقيده كه جهان هستي در چهره انسان جلوه مي كند و آنچه در سيماي افراد ديده مي شود، در واقع جلوه اي است از درون آنها و سيرت قديسان در سيما و صورت ايشان نمايان است، لذا در ارائه نمونه ها و مصاديق تصويري حاضر در بخش فوق ، قطع نظر از بررسي جنبه هاي فني و موضوعي، شخصيتهاي روحاني نيز در برخي موارد تحليل و نقد شده است.
در فصل سوم به بررسي ويژگيهاي بياني و بصري تعدادي از آثار شمايلنگاري قرون وسطي و بيزانس و مقايسه آن با نقاشي دوره گوتيک پرداخته شده است. علت انتخاب دوره گوتيك براي مقايسه با شمايلهاي قرون وسطي و بيزانس، وجود آثار فراوان با موضوعات مشابه و نزديكي نقاشي اين دوره ها با يكديگر است. لذا به خاطر طولاني نشدن بحث، همينطور اهميتي که برخي از شخصيتهاي روحاني و قديس مانند حضرت مريم و مسيح (ع) در آثار هنرمندان اين دوران داشته اند، جهت بررسي بهتر موضوعات، شمايلهاي با موضوع حضرت مريم  به عنوان يک نمونه بارز مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است.
گرچه بررسي موضوع فوق با وجود کمي منبع ، براي اينجانب کاري بسيار سنگين و دشوار مينمود،  ليكن سعي كرده ام قدمي هر چند كوتاه و ناچيز در اين راه پرفراز و نشيب بگذارم و نگاهي به اين وادي دور دست و فراموش شده بيندازم تا رموز بياني و جذابيت بصري اين كارها را بهتر و بيشتر درك نمايم.

فهرست مطالب:
مقدمه
پيشگفتار
شمايل و ويژگيهاي آن
شمايلنگاري
شمايل شكني
شمايلنگاري در قرون وسطي و بيزانس 
ويژگيهاي آثار كاتاکُمب
نماد در شمايلنگاري
موضوعات شمايلنگاري
موضوعات عام
شمايل هاي مقدس در آثار نقاشي قرون وسطي و بيزانس
موضوعات خاص
ويژگيهاي بصري
پيكره
ترکيب بندي
نور و رنگ
ويژگيهاي بياني
کادر و ترکيب پرسوناژها
حالات پرسوناژها
مقايسه شمايلهاي حضرت مريم در قرون وسطي و بيزانس
با دوره گوتيک
تفاوت وتشابه در عناصر بصري
تفاوت وتشابه در عناصر بياني
تفاوتها
بررسي شمايلهاي حضرت مريم در آثار هنرمندان قرون وسطي
دوچو
چيمابوئه
جوتو 
مارتيني
 نتيجه گيري
منابع و مأخذ